Voorwoord

Directie GVB, van links af: Mark Lohmeijer, Peter Buisman, Ellen Swinkels, Koen Beeckmans, Claudia Zuiderwijk, Richard Leurs en Ramon Rippens, en concernsecretaris Marie-Christine Schoordijk.

De afgelopen jaren hebben ons duidelijk gemaakt dat we een nieuwe wereld zijn binnengestapt. Hadden we tijdens en vlak na de pandemie nog de neiging om alles te vergelijken met ‘vóór corona’, nu weten we dat die tijd niet meer terugkomt. We gaan niet terug naar het oude, we zijn bezig met het aanpassen van ons bedrijf aan een structureel veranderende wereld.

We beseffen dat we andere oplossingen moeten zoeken

Eén geruststelling: onze ervaring en ons vakmanschap nemen we als waardevolle bagage mee naar de toekomst. We beseffen dat we andere oplossingen en antwoorden moeten zoeken die passen bij het veranderde gedrag van reizigers. Dat medewerkers de binding met GVB anders zien dan vroeger en vaak een hogere werkdruk beleven. En dat een goede samenwerking met onze partners en stakeholders in een woelige omgeving meer dan ooit van belang is.

Reizigers: ander reisgedrag

Grote veranderingen zien we allereerst bij de reizigers. Hoewel er gestage groei is – in 2022 zaten we gemiddeld op 3,9 miljoen reizigersritten per week – verloopt het herstel langzamer dan we hadden verwacht en gehoopt. We mogen weer grote aantallen toeristen verwelkomen, maar het volume aan zakelijke reizigers (woon-werkverkeer) blijft achter. Het gedrag van forenzen is waarschijnlijk blijvend veranderd. Ze werken een aantal dagen in de week thuis of zijn overgestapt op de e-bike. Het openbaar vervoer heeft in dat patroon een nieuwe rol. GVB zal nadrukkelijker één van de keuzes zijn. Met onze missie – ‘De reiziger in Groot Amsterdam kiest voor lopen, fietsen en openbaar vervoer’ – omarmen we die ontwikkeling ook.

We kijken met een nieuwsgierige blik naar deze nieuwe werkelijkheid. In 2022 zijn we gestart te onderzoeken hoe we mensen nog beter kunnen stimuleren de auto te laten staan – wat aansluit bij het autoluwe beleid van Amsterdam. Wanneer kiest men voor het OV of voor de fiets en hoe kunnen we die het beste combineren? Welke abonnementen stimuleren dit gedrag? Ons doel is de mobiliteit in Amsterdam betaalbaar en toegankelijk te houden en tegelijkertijd de leefbaarheid te vergroten.

Reizigers gaven GVB in 2022 een 8,0 voor de dienstverlening

Ondanks grote veranderingen en nieuwe uitdagingen hebben de reizigers ons in 2022 het cijfer 8,0 gegeven. Daar mogen we trots op zijn. We werken hard om aan de wensen van onze klanten te voldoen. In 2022 hebben we fors geïnvesteerd in gemak en service, belangrijke drijfveren voor reizigers om te kiezen voor het OV. In het oog springend is de introductie van OVpay: iedereen kan nu met een bankpas in- en uitchecken. Ook onze app Gappie heeft een enorme upgrade gekregen. We gaan hierin ook gedeelde transportmiddelen tonen; begin 2023 zijn we een pilot gestart met deelfietsaanbieders in de app.

Medewerkers: andere verhouding met de werkgever

In 2022 hebben we in het OV te maken gekregen met een aantal gemeenschappelijke issues. Zo heeft de hele sector te kampen met een substantieel verhoogd ziekteverzuim, dat niet alleen kan worden verklaard door een post-corona-effect. Bij GVB was het verzuim gemiddeld 9,4%, waar we natuurlijk niet tevreden over zijn. We trainen onze leidinggevenden op dit gebied. We sturen aan op het voorkomen van verzuim en op meer direct contact als iemand uitvalt. Ook zetten we andere stappen om verzuim aan te pakken. GVB ziet dat verzuim effect heeft op collega’s die niet ziek zijn, omdat er van hen meer wordt gevraagd. We bekijken ziekteverzuim daarom in samenhang met de werkdruk en de hoogte van het salaris. De beloning heeft natuurlijk extra onze aandacht vanwege de flinke inflatie en hogere energiekosten die iedereen in het afgelopen jaar hebben geraakt. Een goede gezondheid vindt GVB heel belangrijk.

Medewerkersbinding, -tevredenheid en -productiviteit vormden in 2022 een belangrijk thema in onze organisatie. We zijn meer aandacht gaan besteden aan onze medewerkers, versterken de binding en tonen vaker en meer waardering. Ook met bijvoorbeeld familiedagen en een kerstwinterfestival versterken we de band met en tussen de medewerkers.

De betrokkenheid van onze medewerkers is hoog gebleven

We zijn blij dat de betrokkenheid van onze medewerkers hoog is gebleven. Ook zagen we een lichte verbetering in de medewerkerstevredenheid over de omgang met diversiteit en inclusie. GVB is immers een multicultureel bedrijf. Tegelijkertijd beseffen we dat we de spanningen, de polarisatie en de inbreuk op sociale veiligheid die merkbaar zijn in de maatschappij, ook zichtbaar zijn in ons bedrijf en dat we extra alert moeten zijn. Trainingen van leidinggevenden op het gebied van diversiteit en inclusie helpen daarbij.

Ondanks onze inspanningen moeten we helaas constateren dat onze zogeheten eNPS-score is gedaald, wat betekent dat medewerkers gemiddeld iets minder enthousiast zijn over GVB als werkgever en ons minder actief aanbevelen aan anderen. Dit is een onderwerp waar we in 2023 op focussen. Ook gelet op de zeer krappe arbeidsmarkt is dit van belang. Dit is een andere kwestie die het hele OV parten speelt: het kost grote moeite het juiste personeel te vinden.

Financiën: meer geld nodig

Een aantal externe factoren hadden forse impact op onze financiële huishouding. Naast het vertraagde reizigersherstel (en dus minder opbrengsten) kregen we als gevolg van de oorlog in Oekraïne medio 2022 te maken met een enorme verhoging van onze energiekosten. In 2023 geven we hieraan drie keer zoveel uit als in eerdere jaren.

We kregen in 2022 steun van de rijksoverheid in de vorm van een beschikbaarheidsvergoeding, waardoor we nagenoeg de dienstregeling hebben kunnen rijden zoals Amsterdam die wenst. Mede dankzij de vergoeding konden we het verlies op onze exploitatie beperken. Voor de hele holding noteren we een kleine plus.

In 2023 ziet het er anders uit: het rijk bouwt de beschikbaarheidsvergoeding af en komt met een transitievergoeding. De OV-sector moet in de nieuwe omgeving – met andere reispatronen en andere vormen van vervoer – een nieuw evenwicht vinden tussen kosten, opbrengsten en subsidie.

GVB heeft daarbij een extra uitdaging: anders dan de meeste OV-vervoerders ontvangen wij geen exploitatiesubsidie meer op de vervoersconcessie. Daardoor is het tekort dat we de komende 2 jaar moeten overbruggen groter dan bij vervoerders die nog wel exploitatiesubsidie ontvangen bij hun vervoersconcessies. Samen met Vervoerregio Amsterdam en de gemeente Amsterdam zoeken we naar manieren waarop we een robuuste financiële bedrijfsvoering kunnen bereiken en handhaven. Kostenbeheersing en marktconformiteit zijn bovendien voorwaarden van de Vervoerregio voor de toewijzing van de nieuwe vervoersconcessie vanaf 2025. Uiteraard hebben we in dit licht ook in onze eigen bedrijfsvoering kosten bespaard. Het medewerkersbestand is in 2022 bijvoorbeeld met 112 fte gekrompen. De komende jaren zullen we onze marktconformiteit verder verbeteren.

Het OV levert een substantiële bijdrage aan de maatschappij

We juichen toe dat de overheid investeringen in het OV koppelt aan klimaatplannen, sociale inclusie en de noodzaak om woningen te bouwen. OV is daarmee niet een doel op zichzelf, maar een middel om een substantiële bijdrage te leveren aan het behalen van maatschappelijke doelen. Ruim de helft van de € 7,5 miljard die het rijk de komende pakweg 15 jaar uittrekt voor infrastructuur – en met name voor de bereikbaarheid van nieuwe woonwijken – gaat naar het openbaar vervoer.

Als gevolg van de disruptie in de markt is er een financiële herschikking nodig voor de sector. De Brede Doeleinden Uitkering-gelden voor decentrale overheden zijn al jaren niet geïndexeerd, terwijl er wel sprake is van een forse inflatie en van uitbreiding van infrastructuur. Dit brengt, zeker in de komende transitiejaren, een spanning teweeg, want het OV moet bereikbaar en betaalbaar blijven. Hoe we de komende jaren financieel overbruggen om de groei van Nederland en de steden straks te kunnen faciliteren met klimaatvriendelijke en bereikbare mobiliteit, is een vraagstuk dat rijk en decentrale overheden met vervoerders alleen gezamenlijk kunnen oplossen.

Bedrijfsvoering: grotere wendbaarheid

Nadrukkelijker werken we met doelen op de korte termijn

Om al deze uitdagingen het hoofd te bieden, zijn we begonnen met een verandering van onze interne besturing. Terwijl we het langetermijnperspectief in het vizier houden, werken we nadrukkelijker met doelen op korte termijn. Per kwartaal brengen we focus aan, zodat we de schaarse financiële middelen optimaal kunnen gebruiken. We besturen onze organisatie integraler en minder per afdeling. Dit willen we de komende jaren uitbouwen, zodat we steeds beter kunnen bepalen hoe we elke euro het beste kunnen besteden en zo veel mogelijk ten goede laten komen aan de beschikbaarheid van ons OV-netwerk. De oprichting van het Railinfrabedrijf begin 2022 (voortgekomen uit de overdracht van de gemeentelijk afdeling Metro en Tram naar GVB) is hierin een belangrijk element. Beheer en onderhoud vallen nu onder onze eigen paraplu, waardoor we directer zicht hebben op de effecten van investeringen hierin.

Onze partners: intensieve samenwerking

Met deze meerjarenstrategie blijven we zij aan zij staan met onze belangrijkste stakeholders, Vervoerregio Amsterdam en de stad. Juist in tijden van zwaar weer is samenwerking met partners essentieel. Daarom zijn we blij dat we – ondanks de spanning in de OV-sector – in goede verbinding met onze partners zijn gebleven: met Vervoerregio Amsterdam en onze aandeelhouders, en ook met onze Ondernemingsraad. Ook dankzij hen konden we blijven rijden en varen. Dat biedt vertrouwen voor de toekomst.

We prijzen ons ook gelukkig met de betrokkenheid van de medewerkers, die het in deze veeleisende jaren niet lieten afweten. Ook van medewerkers wordt veel inzet gevraagd. Veranderen doen we met z'n allen. We kunnen niet zonder elkaars expertise.

We doen ons best, maar we realiseren ons dat soms dingen toch fout gaan. Denk aan reizigers die door uitval te laat op een afspraak komen, een passagier of weggebruiker die gewond raakt of een medewerker die zich niet veilig voelt. Dat spijt ons ontzettend. We werken hard aan een betrouwbaar en veilig OV. 

In de komende tijd moeten we onszelf opnieuw vormgeven

In de komende tijd moeten we onszelf opnieuw vormgeven. En dat kunnen we alleen door goed te luisteren en om ons heen te kijken, verandering te omarmen, nieuwsgierig te blijven naar wat de feiten zijn achter veranderd gedrag en naar hoe we nieuwe manieren vinden om daar goed op in te spelen, en niet bang te zijn om onze kwetsbaarheden te tonen. De reizigers zijn gelukkig nog steeds tevreden met wat GVB hen biedt, en we zetten alles op alles om dat zo te houden.

Namens het directieteam,
Claudia Zuiderwijk, algemeen directeur
Amsterdam, 22 maart 2023

Zoek

PDF

Home/GVB in vogelvlucht /Voorwoord